ZRÓB LAMPĘ W KSZTAŁCIE GWIAZDY

Uczniowie dowiadują się, że konstelacje składają się z gwiazd. Uczą się oni także tego jak je rozpoznawać i nazywać. Nabywają także umiejętności związane z rozwijaniem ich kreatywności i wyobraźni poprzez stworzenie lampy oraz przygotowanie rysunku. Stają się zainteresowani tym co mogą zobaczyć na niebie nocą, nabywają także umiejętności prowadzenia prezentacji.

Dzięki zadaniu uczniowie będą mogli:

• nazwać niektóre z konstelacji i opisać ich kształt,

• wyjaśnić, że konstelacja to wzór łączący kilka gwiazd,

• wyjaśnić, że konstelacje to wyobrażone wzory stworzone wiele lat temu przez człowieka.

• Zapytaj się uczniów czy wiedzą czym są gwiazdy.

• Zachęć uczniów do tego, aby zaprezentowali swoje konstelacje i powiedzieli co przedstawiają.

• Zachęć uczniów do opisania figur jakie widzą w gwiazdach.

• Pokaż zdjęcia nieba nocą na zakończenie zadania i poproś uczniów, aby rozpoznali lub znaleźli konstelację gwiazd.

• Arkusz do pracy (PDF) (jeżeli nie masz dostępu do drukarki skorzystaj z modelu, który możesz przygotować wcześniej. Uczniowie korzystać będą z modelu w celu wykonania konstelacji na lampie.)

• Arkusz kolorowego papieru w formacie A3, jeden dla każdego z uczniów

• Światła do lampy, jedne dla każdego z uczniów

• Igły do szycia i gazety

• Kijki do trzymania lamp, jeden dla każdego z uczniów

• Bibuła w różnych kolorach

• Pędzle

• Papier w formacie A4 lub wydrukowane mapy nieba

• Farba fluorescencyjna (lub normalna)

• Klej

• Zszywacz

• Sznurek

• Aparat (opcjonalnie)

Co to jest gwiazda?

Gwiazda może być opisana jako wielka kula palących się gazów, głównie helu i wodoru, która skupiona jest dzięki swojej własnej sile grawitacji. Gwiazdy emitują światło i ciepło i pojawiają się na niebie jako tysiące świetlnych punkcików. Gwiazdą, która znajduje się najbliżej ziemi jest słońce. Gdyby odległość między ziemią a słońcem wynosiła jeden metr, kolejna z gwiazd znajdujących się najbliżej ziemi (Proxima Centauri) znajdowałaby się 260,000 kilometrów od nas!

Dlaczego gwiazdy są lepiej widoczne nocą?

Gwiazdy zawsze znajdują się na niebie, zarówno w ciągu dnia jak i w nocy. Ale w ciągu dnia słońce oświetla niebo sprawiając, że jest tak jasne że nie jest możliwe zobaczenie innych gwiazd, które znajdują się dalej. Z drugiej strony nocą niebo staje się ciemniejsze a gwiazdy znajdujące się w dalszej odległości stają się bardziej widoczne. Aby pokazać to zjawisko uczniom możesz skorzystać z zadania poświęconego dniu i nocy.

Pochodzenie konstelacji

Od samego początku obecności ludzi na ziemi ogromną wagę kładziono na obiekty jakie widziane były na niebie. W historii ludzkości jak również w wielu kulturach nazwy jak i opowieści mitologiczne przypisywane były wzorom utworzonym z gwiazd na niebie tak aby łatwiej je można było zapamiętać i zobaczyć, w ten sposób dając początek temu co obecnie znane jest nam jako konstelacje.

Kiedy odkryto pierwszą konstelację?

Badania archeologiczne pozwoliły na odkrycie rysunków przedstawiających konstelacje na przykład w jaskiniach Lascaux na południu Francji, które wykonane zostały niemal 17,300 lat temu. Starożytni Grecy jako pierwsi określili niemal połowę z 88 konstelacji jakie uznawane są obecnie przez Międzynarodową Unię Astronomiczną. Między XVI a XVII wiekiem naszej ery astronomowie z Europy jak i kartografowie nieba dodali 48 konstelacji opisanych wcześniej przez Ptolemeusza; konstelacje te stanowiły głównie „nowe odkrycia” dokonane przez Europejczyków badających jako pierwsi półkulę południową.

Ludzie wykorzystywali konstelacje z wielu powodów. Przyczyniło się to do szybszego odkrywania nowych konstelacji. Pierwsze wykorzystanie ich miało charakter religijny, ale znaczenie konstelacje miało przede wszystkim wymiar praktyczny. Na przykład w rolnictwie konstelacje mogły pomóc w określaniu pór roku zanim możliwe było korzystanie z kalendarza. Konstelacje także pomogły żeglarzom w odnajdywaniu drogi na morzu. Obecnie astronomowie w dalszym ciągu korzystają z nazw konstelacji w celu określenia obiektu niebieskiego jaki widoczny jest na niebie.

Konstelacje

Na mapach przedstawiających gwiazdy często można zauważyć „wzory utworzone z linii”, tj. kształtu, który tworzy daną konstelację. Najsłynniejsze z nich to Orion czy Wielka Niedźwiedzica (przedstawione poniżej). Ale IAU określa konstelację poprzez jej granice (określone przez współrzędne na niebie) a nie przez wzór jaki przedstawia a ta sama konstelacja może być przedstawiana na kilkanaście różnych sposobów.

Należy odróżnić konstelacje of asteryzmu. Asteryzmy to wzory lub kształty gwiazd, które nie są związane ze znanymi nam konstelacjami, ale są jednocześnie znane ludziom nie związanym z astronomią bądź też amatorom zajmującym się astronomią. Przykłady asteryzmu to siedem jasnych gwiazd w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy znanych jako „Pług” w Europie lub „Wielki Wóz” w USA.

Wielki Wóz jest częścią konstelacji Wielkiej Niedźwiedzic.

Tekst przygotowany na podstawie informacji znajdujących się na stronie poświęconej konstelacjom - MIędzynarodowa Unia Astronomiczna, http://www.iau.org/public/themes/constellations/

Przygotowania

Aby przeprowadzić zadanie „Zbuduj lampę” korzystając z arkusza narysuj konstelację na kolorowym papierze w formacie A3. Daj każdemu z uczniów światła do lampy lub poproś, aby przynieśli własne.

Zdjęcie: Zdjęcie to wykonane z ziemi pokazuje konstelację Kruka oraz część konstelacji Hydry. Źródło: NASA, ESA, Z. Levay (STScI) oraz A. Fujii

Zadanie 1: Jakie konstelacje gwiazd potrafisz rozpoznać?

Krok 1:

Usiądź z uczniami w okręgu. Zapytaj się ich czy wiedzą co to są gwiazdy.

Krok 2:

Wyjaśnij, że gwiazdy najlepiej jest oglądać nocą. Gwiazdy emitują światło, ale podczas dnia słońce, które jest o wiele jaśniejsze sprawia, że nie widzimy innych gwiazd.

Krok 3:

UMieść rysunki konstelacji na arkuszu pośrodku okręgu. Konstelacje jakie pokazane są od góry do dołu to: Lew, Ryby oraz Rak.

Krok 4:

Zachęć uczniów do tego, aby opisali jakie figury widzą, które utworzone zostały z gwiazd. Wyjaśnij, że figury te noszą nazwę konstelacji.

Krok 5:

Spójrz na każdą z konstelacji i opisz jak powinna wyglądać i jak się nazywa. Wyjaśnij, że dano temu ludzie uważali, że tak wyglądały konstelacje jeżeli połączone zostały ze sobą gwiazdy.

Zadanie 2: Zrób własną lampę

Krok 1:

Daj każdemu z uczniów arkusz papieru o formacie A3 na którym znajduje się konstelacja, igłę do szycia oraz gazety.

Krok 2:

Poproś uczniów, aby wykonali otwory tam gdzie znajdują się gwiazdy, korzystając z warstw gazet umieszczonych pod arkuszem. Poproś uczniów, aby wykonali odpowiednio duże otwory gdyż w przeciwnym razie światło nie będzie przez nie przechodziło.

Krok 3:

Zwiń papier w kształt walca a następnie zepnij ze sobą jego końce.

Krok 4:

Wykonaj dwa otwory na górze i przeprowadź przez nie sznurek.

Krok 5:

Umieść lampę na kiju i przy pomocy sznurka powieś lampę wewnątrz lampionu. Lampy są już gotowe do użytku.

Wskazówka: Zachęć uczniów do tego, aby wykonali niewielkie kuleczki z bibuły. Mogą umieścić je na lampie, ale nie mogą one zakrywać otworów. Gdy uczniowie skończą dekorowanie lamp, pozwól lampom wyschnąć. W celu uzyskania ciekawego efektu możesz wewnątrz lamp umieścić kolorowy papier.

Zadanie 3: Niech gwiazdy zaświecą

Krok 1:

Zgaś światła w klasie i/ lub zasłoń żaluzje w klasie.

Krok 2:

Poproś uczniów, aby zapalili swoje lampy.

Krok 3:

Zapytaj się ich co widzą na swoich lampach.

Krok 4:

Wyjaśnij, że miejsca oświetlone na przygotowanych lampach tworzą konstelacje. Światła to gwiazdy.

Opcjonalnie: Zrób i wydrukuj zdjęcie każdego uczniów wraz z przygotowaną przez nich lampą. Czy możesz na zdjęciu rozpoznać konstelacje? Porównaj konstelacje z rzeczywistym zdjęciem nieba.

Możesz pokazać zdjęcia innych znanych i jasno świecących konstelacji.

Krok 5:

Wyjaśnij, że nie zawsze jesteśmy w stanie zobaczyć te same konstelacje; niektóre z nich nie są widoczne przez cały rok. Ma to miejsce z uwagi na fakt, że ziemia porusza się wokół słońca. To z kolei daje wrażenie ruchu gwiazd.

Zdjęcie: Ilustracja gwiazdozbioru zodiakalnego wraz z zaznaczonymi kilkoma konstelacjami. Źródło: LPI USRA

Zaprojektuj własną konstelację

Krok 1:

Uczniowie korzystają z farby fluorescencyjnej w celu namalowania własnej konstelacji na papierze lub narysowania mapy nieba. Może mieć ona dowolny kształt. Mogą także wykorzystać gwiazdy jakie są już zaznaczone na mapie bądź narysować własne na kartce białego papieru.

Krok 2:

Wyjaśnij uczniom, że mogą namalować kropki (będące odzwierciedleniem poszczególnych gwiazd) bądź też mogą narysować konstelację gwiazd korzystając w tym celu z farby fluorescencyjnej. Pozwól rysunkom wyschnąć na kaloryferze lub przy oknie.

Krok 3:

Gdy rysunki już przeschną zgaś światło w sali, aby zrobiło się ciemno. Poproś uczniów, aby zaprezentowali swoje konstelacje, nazwali je i powiedzieli co przedstawiają.

Krok 4:

Na koniec zadania pokaż zdjęcie nieba nocą i zapytaj się uczniów czy rozpoznają czy też czy są w stanie znaleźć jakąkolwiek konstelację.

Krok 5:

Zachęć uczniów do tego, aby spoglądali w niebo nocą gdyż w ten sposób mogą znaleźć różne konstelacje gwiazd.

Uwaga dotycząca bezpieczeństwa: w zadaniu tym wykorzystywane są igły do szycia dlatego też w trakcie realizacji zadania konieczny jest nadzór nauczyciela.

Space Awareness curricula topics (EU and South Africa)

Our wonderful Universe, stars, constellations

Space Awareness curricula topics (EU and South Africa)

Our Wonderful Universe, stars, constellations

National Curricula UK

KS1 - Art and Design: use drawing, painting, and sculpture to develop and share their ideas, experiences, and imagination.

Aby sprawdzić czy konstelacje jakie omawiane były podczas zadania są widoczne na niebie w czasie realizacji zadania możesz pobrać bezpłatne oprogramowanie takie jak http://stellarium.org/. Możesz poszukać jednych z najjaśniejszych i najlepiej znanych konstelacji takich jak np. Kasjopeja, Wielka Niedźwiedzica, Orion czy Gwiazdozbiór Łabędzia.